SAFVETÜ’T TEFASİR
Safvetü’t Tefasir, yaşadığımız asırda tefsir alanında yazılmış en kıymetli eserlerden biridir. Muhammed Ali es-Sabuni (Rahimehüllâh) tarafından büyük müfessirlerin güzide tefsirlerinden süzülerek kaleme alınmış muhteşem bir tefsir çalışmasıdır.
‘Tefsirlerin Özü’ manasına gelen (Safvetü’t Tefasir), güzel isminden de anlaşılacağı üzere Muhammed Ali es-Sabuni (Rahimehüllâh)’ın Taberî başta olmak üzere Vâhidî’nin Esbâb-ı Nüzûl’ü, Keşşâf, Râzî, Kurtubî, Beyzâvî, İbn Kesîr, el-Bahru’l-Muhît, et-Teshîl, Celâleyn, Ebüsuûd, Âlusî ve Kâsimî gibi değerli tefsirlerden istifade ederek kolay anlaşılabilecek bir tarzda ve tatlı akıcı bir üslupla işleyerek hazırlamış olduğu bir tefsirdir. Bu özellikleri sebebiyle (Safvetü’t Tefasir) gerek Arap dünyasında gerek ülkemizde çokça rağbet görmüş ve yanı sıra bazı ilahiyat fakültelerinde tefsir dersleri bu güzide eserden okutulmuş ve okutulmaktadır. Eserde bir âyet-i kerîme zikredildikten sonra sırasıyla;
- Siyâk ve sibâkıyla münasebeti,
- Lügat cihetinden değerlendirilmesi,
- Sebeb-i nüzûlü,
- Âyet-i kerîmenin tefsiri,
- Edebiyat açısından incelenmesi,
- Âyet-î kerîmede bulunan incelikleri işlenmiştir.
TEFSİRLERİN ÖZÜ (SAFVETÜ’T TEFASİR) KİMİN ESERİDİR?
Hiç şüphesiz Safvetü’t Tefasir’in müellifi, İlim sahasında ilmi şahsiyeti ve güzel ahlakıyla kendini kabul ettiren ve birçok âlimin övgüsüne mazhar olan şeyh Muhammed Ali es-Sabuni hazretleridir. Bal arısının çiçekleri gezip peteğini bal ile işlemesi ve bir dokumacının envai çeşit ip türleriyle dokuma yapması gibi; Şeyh Sabuni (Rahimehüllâh), rivayet ve dirayet tefsirlerinden inciden daha değerli Kur’ânî ilimleri-bilgilerini büyük bir ustalıkla süzerek günümüze hitap eden ve ilim yolcularının kolay anlayabileceği bir üslupla ibareleri işleyip dokuyarak ele almıştır.
Safvetü’t Tefasir’in Kıssası
Şeyh Muhammed Ali es-Sabuni hazretleri 5 sene boyunca bütün işlerini bir kenara bırakıp tefsir kaynaklarına yönelmiş ve dakik bir şekilde incelemelerde bulunarak Safvetü’t Tefasir kitabını kaleme almıştır. Sonrasında Kâbe’ye giderek Kâbe örtülerine tutunup; “Allah’ım! Bu kitabı ahiretim için bir azık yaptım. Allah’ım! Kabul et” diye çokça niyazda bulunmuştur. Merhumun duası kabul olunmuş ki el emeği göz nuru olan Safvetü’t Tefasir ve diğer eserleri birçok yayın evi tarafından basılmış ve hala basılmakta olup islâm dünyasında yankı bulmaktadır. Allah Teâlâ, çalışmalarını kabul edip ona rahmetiyle muamele etsin ve bizleri de kıymetli çalışmalarından istifadeyle muvaffak kılsın. Âmin.
ŞEYH MUHAMMED ALİ ES-SABUNİ HAZRETLERİNİN HAYATI
Asrımızın önde gelen âlimlerinden biri olan Şeyh Muhammed Ali es-Sabuni (Rahimehüllâh); 19 Mart 1930’da Suriye’nin Halep şehrinde doğmuştur. Küçük yaşlarda ilme adanmış, ilk tahsilini babası Şeyh Cemîl Efendi’den almıştır. Yanı sıra Suriye’nin ileri gelen âlimlerinden Şeyh Muhammed Necib Sirac, Şeyh Ahmed eş-Şemma, Şeyh Muhammed Saîd el-İdlibî, Şeyh Râgıb et-Tabbah, Şeyh Muhammed Necib Hiyata ve diğer bazı âlimlerden dersler almıştır.
Muhterem Babası
Şeyh Muhammed Ali es-Sabuni hazretlerinin ailesi, ilim ile şöhret bulmuş soylu ve köklü bir ailedir. Muhterem babası Şeyh Cemil es-Sabuni’dir. Şeyh Cemil Efendi (Rahimehüllâh), Haleb Emevî Camii Müdürü, belâgat, lügat ve dinî ilimler ile asrının âlimleri arasında şöhret bulmuş seçkin bir zattır. Oğlu (Sabuni Hoca Efendinin) ilk hocası olup çocukluğundan beri kendisine Kur’ân-ı Kerîm, lügat ve farz olan dinî ilimleri güzel bir şekilde öğretmiştir. Oğluna karşı son derece değer verir ve pekçe ilgilenmiştir. Hatta oğlu henüz 17 yaşındayken kendisini evlendirmiştir.
Şeyh Cemîl Efendi, âlim-âbid olmakla beraber aynı zamanda çok sağlam bir hafızlığı vardı. Öyle ki Kur’ân-ı Kerîm’i ezbere Fâtiha’yı okur gibi okur ve Arap kurrâları arasında şöhret bulmuş şu sözü sıkça tekrarlardı: “Her gün beş cüz tekrar eden kimsede unutkanlık olmaz.”
Şeyh Cemîl Efendi vefat edeceği gün ailesi etrafında toplanmış, oğlu Sabuni Hoca Efendi de Kur’ân okuyordu. Hüznünden sebep âyetleri karıştırıyor ve bir sûreden başka bir sûreye geçiyordu. Şeyh Cemîl Efendi sekerât-ı mevt hâlinde olmasına rağmen oğlunun hatalarını düzeltiyordu. Bu haldeyken canını teslim etmiştir. Allah rahmet eylesin. Âmin.
Muhterem Annesi
Aynı şekilde Muhterem annesi (Esmâ Dervîş)’te âbide, müttakî, zâhide, çokça oruç tutan, zikreden, geceyi ihya eden ve şükreden bir hanımefendidir. Çocuklarını takvâ ve Resûlüllâh (Sallallâhü Aleyhi ve Sellem)’in sevgisi ile yetiştirtirmiştir.
(Sabuni Hoca Efendi’nin) Annesi son derece rikkat sahibi, kalbi yumuşak olup Resûlüllâh (Sallallâhü Aleyhi ve Sellem)’in adı anıldığında her defasında gözünden yaşlar gelirdi. İbadeti ile meşhur olmuş bir kimseydi. Öyle ki 90 yaşında olmasına rağmen ikindiden yatsı vaktine kadar yürüyerek Kabe’yi tavaf ederdi. Son günlerini hastanede baygın geçirmesine rağmen her ezan vakti şehadet parmağını kaldırırdı. Bu durum vefat edene kadar devam etmiştir. Vefat edince Cennetü’l-Muallâ’ya defnedilmiştir. Allah rahmet eylesin. Âmin.
Hocasının Duası
Sabuni Hoca Efendi’nin anlattığına göre sürekli olarak yanında hazır bulunduğu hocası Allâme Muhammed Saîd el-İdlibî (kendisini çok sever, ilgi gösterir ve) şöyle derdi: “Hocamın bana buyurduğu duası ile sana dua edeceğim; “Allah’ım! Ali’yi senin dinin üzerinde sabit kıl. Onu ihlaslı eyle.”
Sabuni Hoca Efendi devamında; o gün için basit bir dua olduğunu düşünmüştüm. Halbuki yaşlanınca o duanın eserini gördüm ve bundan sonra bütün talebelerime bu şekilde dua etmeye başladım.
İlmi şahsiyeti
Şeyh Muhammed Ali es-Sabuni (Rahimehüllâh) hafızlık başta olmak üzere lügat, ferâiz ve diğer şer‘î ilimleri babasından öğrenmiştir. Öte yandan Suriye’nin ileri gelen âlimlerinden farklı farklı dersler tahsil etmiştir. İlim ve irfan yuvası bir evde yetişen Sabuni Hoca Efendi, 16 yaşındayken minbere çıkararak vaaz etmeye başlamıştır. Lise eğitiminin ardından 1952 yılında Ezher Üniversitesi Şeriat Fakültesini bitirmiş, daha sonra aynı üniversiteden İslam Hukuku (Şer‘î Kadâ) bölümünde tahassüs eğitimini de tamamlamıştır. Buradan (Ezher’den) şeref diploması alarak 1954 yılında mezun olmuştur.
1954 yılında Ezher’den, (günümüzde doktora olan) el-Âlimiyye diplomasını almaya hak kazanmış olan Sabuni Hoca Efendi, daha sonra tekrar Suriye’ye dönmüş ve 8 yıl tedrisat faaliyetinde bulunmuştur. Suriye’de 8 yıl tedris hayatından sonra Suudi Arabistan’a hicret etmiş ve Mekke-i Mükerreme Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve Eş-Şerîa (Şeriat) Fakültesinde dersler vermeye başlamıştır. Burada 28 yıl tedris hizmeti yapmış birçok üniversite hocaları yetiştirmiştir. Aynı zamanda Ümmü’l-Kura Üniversitesi’nde birçok eserin tahkikini yapmıştır. Şunu da belirtelim ki Sabuni Hoca Efendi uzun yıllar Suriye Âlimler Birliği başkanlığını da yürütmüştür.
Davet ve Nasihatlerindeki Üslubu
Hiç şüphesiz bir kimseye hikmet (ince anlayış) verilmişse o kimse büyük bir manevî devlet (kazanç) sahibi olmuş demektir. Nitekim Allah Teâlâ şöyle buyurmaktadır: «Kime hikmet verilirse o kimse birçok hayra nâil olmuş demektir.» Şeyh Muhammed Ali es-Sabuni hazretleri de bu büyük devletle müşerref olmuş kimselerdendir. Zira Sabuni Hoca Efendi’nin oturduğu mahallede sesi güzel Cezayir’li olan bir imam vardı. Bu imam namazı çok uzatırdı. Sabuni Hoca Efendi’nin en küçük oğlu bu duruma rahatsız olmuş, ancak bu durumu nasıl imama izah edeceğini bilmemişti. Bu sebeple konuyu babasına anlatmış, babası da kendisine şu tavsiyede bulunmuştu: “İmama git ve ‘Sizden biriniz, insanlara namaz kıldırdığı zaman hafif tutsun. Çünkü onların arasında zayıf, hasta ve yaşlılar vardır. Herhangi biriniz kendi başına namaz kıldığında ise dilediği kadar uzatsın.’ hadisinin sıhhatini sor.” Çocuğu babasının kıymetli nasihatini dinleyip dediğini yaptı. Bu olaydan sonra imam çocuğun meramını anlamış ve bir daha namazı uzatmamıştır.
Mekke’deki Fakirleri Gözetmesi
Şeyh Sabuni Hoca Efendi her sabah namazından sonra gizlice çıkar, en güzel yemekleri alır ve Mekke fakirlerine dağıtırdı. Harem etrafında bulunan fakirlere de para dağıtırdı. «Allah yolunda sevdiğiniz şeylerden harcamadıkça iyiliğe asla eremezsiniz.» âyeti gereğince eskimiş parayı değil, yeni parayı seçer koku sürer sonra verirdi. İhtiyaç sahibi kimseleri mümkün mertebe gözetir ihtiyaçlarını giderirdi. (Radıyallâh-Rahimellâh).
Kur’ân-ı Kerîm ile Münasebeti
Babası Şeyh Cemîl Efendi’nin “Her gün beş cüz tekrar eden kimsede unutkanlık olmaz.” nasihatiyle amel ederek bol bol Kur’ân’ı tekrar ederdi. Bunun bereketini görmüştü, öyle ki 91 yaşına ulaşmasına rağmen unutkanlık yaşamamış, ilmî meseleleri ve yazdığı kitapların muhtevasını unutmamıştır.
Güzel şahsiyeti
İlim bakımından son derece bilgili ve insanlarla iletişimi çok sıcak olan Muhammed Ali es-Sabuni hazretleri, vakarlı bir kişilik sahibiydi. Peygamber Efendimizin ahlakını aynen yaşayan bir şahsiyetti. İlmi tercih eden ve bunu da yaşantısına rehber eden birisiydi. İlmiyle âmil, ihlasılyla kâmil, ibadetleriyle âbid, zikriyle zâkir, şükrüyle şâkir ve islamın tervici için kendisini ilme adamış mümtaz bir din âlimiydi.
Şunu da belirtmek gerekirse; Şeyh Sabuni Hoca Efendi’nin engin ilmi ve güzel şahsiyeti eserlerine de aksetmiş gerek metodu ve gerekse içeriği açısından kıymetli eserleri çok beğenilmiş ve dünyanın birçok yerinde ders kitabı olarak henüz okutulmaktadır.
Son olarak; ünlü âlim Muhammed Ali es-Sabuni hazretleri, asırlarca Dîn-i Mübîn İslâm’ın bayraktarlığını yapmış olan Osmanlı’ya duyduğu sevginin neticesinde Türklere ve Türkiye’ye her zaman ayrı bir sevgi beslemekle tanınmış ve en küçük kızını da Türk olan bir gençle evlendirmiştir.
Sabuni Hoca Efendi’nin Vefatı
İslam dünyasının güzide âlimlerinden Suriye’nin Haleb şehrinde doğmuş, ilim ve irfan sahibi bir ailenin içinde yaşamış, 30 küsur sene ömrünü Mekke-i Mükerreme de geçirmiş, birçok eser telif ederek özellikle Safvetü’t Tefasir adlı tefsiriyle meşhur olmuş, “Hâdimü’l-Kitâb ve’s-Sünne” olan Şeyh Muhammed Ali es-Sabuni hazretleri, Türkiye’nin Yalova şehrindeki evinde 91 yaşında 19 Mart 2021 Cuma günü sabah saat 10:00’da hakkın rahmetine kavuşmuştur. Son saatlerinde «Dönüş ancak onadır» âyet-i kerîmesini tekrar ederek ruhunu teslim etmiştir.
“Allah Teâlâ, Kıymetli Hocamıza Rahmet Eylesin Cennetiyle Cemaliyle Müşerref Kılsın.” Âmin.
ŞEYH MUHAMMED ALİ ES-SABUNİ HAZRETLERİNİN ESERLERİ
Şeyh Sabuni Hoca Efendi, davet, tedris, fetva, sulh gibi birçok işlerine rağmen, Allah Teâlâ, onun vaktine bereketler vermiş de birçok telif, tahkik ve ihtisar çalışmaları yapmıştır. Arapça ve Şer‘î ilimlere dair birçok kitap telifinde bulunmuştur. Kitapları Türkçe, Farsça, Malayca, Urduca, İngilizce ve Fransızca gibi birçok dillere tercüme edilmiş ve dünyanın birçok yerlerine ulaşmıştır.
- Safvetü’t Tefasir (3 cilt), en meşhur kitabı budur.
- el-Mevârîs fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye (1 cilt).
- Min Künûzi’s-Sünne (1 cilt).
- Ravâi‘u’l-Beyân fî Tefsîri Âyâti’l-Ahkâm (2 cilt).
- Kabes min Nûri’l-Kur’âni’l-Kerîm (8 cilt).
- es-Sünnetü’n-Nebeviyye Kısmün mine’l-Vahyi’l-İlâhiyyi’l-Münezzel.
- Mevsûatü’l-Fıkhi’ş-Şer‘iyyi’l-Müyesser.
- ez-Zevâcü’l-İslâmî el-Mübekkir Seâde ve Hasâne (Risâle).
- et-Tefsîru’l-Vâdıhi’l-Müyesser (1 cilt).
- el-Hedyü’n-Nebeviyyi’s-Sahîh fî Salâti’t-Terâvîh (Risâle).
- Îcâzü’l-Beyân fî Suveri’l-Kur’ân (1 cilt).
- Mevkıfü’ş-Şerî‘ati’l-Garrâ’ min Nikâhi’l-Müt‘a (Risâle).
- Hareketü’l-Ardi ve Deverânuhâ Hakîkatün İlmiyyetün Esbeteha’l-Kur’ân (Risâle).
- et-Tibyân fî Ulûmi’l-Kur’ân (1 cilt).
- Akîdetü Ehli’s-Sünne fî Mîzâni’ş-Şer‘i (Risâle).
- en-Nübüvve ve’l-Enbiyâ (1 cilt).
- es-Salât (Risâle).
- el-Mehdî ve Eşrâtu’s-Sâ‘a (Risâle).
- el-Muktetaf min ‘Uyûni’ş-Şi‘r (1 cilt).
- Keşfü’l-İftirâ’ât fî Risâleti’t-Tenbîhât Havle Safveti’t-Tefâsîr (Risâle).
- Dürretü’t-Tefâsîr (1 cilt).
- Cerîmetü’r-Ribâ Ahtaru’l-Cerâimi’d-Dîniyye ve’l-İctimâiyye (Risâle).
- et-Tebsîr bimâ fî Rasâili Bekr Ebû Zeyd mine’t-Tezvîr (Risâle).
- Şerhu Riyâzi’s-Sâlihîn (1 cilt).
- Şübühât ve Ebâtîl Havle Teaddudi Zevcâti’r-Resûl (Risâle).
- Risâle fî Hukmi’t-Tasvîr (Risâle).
- Me‘âni’l-Kur’âni’l-Kerîm li’n-Nehhâs (6 cilt).
- el-Muktetaf min ‘Uyûni’t-Tefâsîr li’l-Mansûrî (5 cilt).
- Muhtasar Tefsîri İbn Kesîr (3 cilt).
- Muhtasar Tefsîri’t-Taberî (2 cilt).
- Tenvîru’l-Ezhân min Tefsîri Rûhi’l-Beyân li’l-Bursevî (4 cilt).
- el-Munteka’l-Muhtâr min Kitâbi’l-Ezkâr li’n-Nevevî (1 cilt).
- Fethu’r-Rahmân bi-Keşfi mâ Yeltebisu fi’l-Kur’ân li’l-Ensârî (1 cilt).
Ve daha buraya sığmayacak kadar başka eserleri de mevcuttur.
Eserin Hazırlanışı
- Muhakkık Hoca Efendiler tarafından Tashih edilmiştir.
- Güncel imla kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır.
- Yeni mizanpaj yapılmıştır.
