مراقي الفلاح شرح نور الإيضاح

Hanefî fakihi Şürünbülâlî’nin daha önce yazdığı Nûru’l-Îzâh ve Necâtü’l-Ervâh adlı eseri üzerine kaleme aldığı şerhtir. Eserin tam ismi Merâkı’l-Felâh bi-İmdâdi’l-Fettâh Şerhu Nûri’l-Îzâh ve Necâti’l-Ervâh’tır.

İlim erbabı nezdinde büyük taktir kazanan bu kıymetli şerh, Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuş, günümüze kadar gelmiştir.

ÖZETLE MERÂKI’L-FELÂH ESERİ

Hanefî âlimlerinden Hasen b. Ammâr eş-Şürünbülâlî’nin kaleme aldığı, tamamen ibadet meselelerinin işlendiği eserdir. Beş ana bölümden oluşan eser içerisinde namaz, zekât, taharet, oruç ve hac konularını ele almaktadır.

Sade ve basit bir üslupla kaleme alınan, Hanefî mezhebinde tercih edilen görüşlerinin esas alındığı bu eser, ilim ehli tarafından çok ilgi görmüştür.

ŞÜRÜNBÜLÂLÎ’NİN ÜÇ KIYMETLİ ESERİ

Nûru’l-Îzâh: Hanefî fakihi Şürünbülâlî’nin tahâret, namaz ve oruç gibi temel ibadetleri konu edinen muhtasar eseridir. Hanefî mezhebinde tercih ehli olan âlimlerin doğruluğunu kesin bir şekilde belirttiği görüşler esas alınmıştır.

Müellif eserde yer almayan zekât ve hac bölümlerini diğer bir eseri olan Merâkı’l-Felâh’ın sonuna eklemiştir. Fıkha yeni başlayanların kolayca anlayabilecekleri bir üslûpla kaleme alınan bu özlü eserde, hükümlerin dayandığı delillere ve diğer mezheplerin görüşlerine yer verilmemiştir.

İmdâdü’l-Fettâh: Şürünbülâlî’nin Nûru’l-Îzâh’taki kapalı ifadeleri açıklamak, görüşlerin delillerini ve hükümlerin illetlerini beyan etmek gayesiyle kaleme aldığı şerhtir.

Merâkı’l-Felâh: Şürünbülâlî’nin şerh sadedinde kaleme aldığı İmdâdü’l-Fettâh’ı muhtasar ederek hazırladığı eseridir.

MÜELLİF ŞÜRÜNBÜLÂLÎ (ö. 1069/1659) RAHİMEHÜLLÂH

Hanefî fakihi Şürünbülâlî, 994 (1586) yılında Mısır’ın Menûfiye bölgesinde bulunan Şübrâbilûle beldesinde doğmuştur.  Bu belde halk arasında Şürünbilâle-Şürünbülâle şeklinde telaffuz edildiği için nisbesi böyle anılmıştır. Künyesi ile birlikte tam olarak ismi, Ebü’l-İhlâs Hasen b. Ammâr b. Alî eş-Şürünbülâlî el-Vefâî el-Mısrî’dir.

İlmi Kişiliği

Şürünbülâlî Rahimehüllâh, altı yaşındayken babası tarafından Kahire’ye götürülmüş ilk eğitimini orada almıştır. Kahire’de Nûreddin İbn Gânim el-Makdisî, Muhammed b. Hüseyin el-Hamevî, Abdullah en-Nahrîrî, Muhammed b. Mansûr el-Muhibbî, Ahmed b. Muhammed b. Ahmed eş-Şelebî ve Abdurrahman el-Mesîrî gibi meşhur hocalardan ders almıştır.

Ayrıca Şâzeliyye tarikatının Vefâiyye kolunun şeyhi Ebü’l-İs‘âd Yûsuf b. Ebü’l-Atâ b. Vefâ’ya da intisap etmiştir. İlim tahsilinden sonra Ezher’e müderris olarak tayin edilmiş gerek verdiği dersler ve eserleriyle gerekse örnek şahsiyetiyle devrinin en gözde âlimlerinden biri olmuştur. Yanı sıra devlet adamları ve halk nezdinde büyük itibar kazanmıştır.

Allâme Şürünbülâlî Rahimehüllâh, ilim tahsilinden sonra birçok değerli talebe yetiştirmiştir.

Elinde yetişen öğrencilerden bazıları şunlardır: (Oğlu) Hasan eş-Şürünbülâlî, Ahmed b. Muhammed el-Acemî, Ahmed b. Muhammed el-Hamevî, İsmâil b. Abdülganî en-Nablusî, Şâhîn b. Mansûr el-Ermenâvî, Muhammed b. Sâlih et-Timurtâşî, Hasan b. Ali el-Cebertî, Abdülhay b. Abdülhak eş-Şürünbülâlî, Sâlih b. Ali es-Safedî, Ali b. Ali es-Sivâsî ed-Darîr ve Abdürrahîm b. Ebü’l-Lutf el-Hüseynî el-Makdisî gibi âlimlerdir.

Vefatı

Müteahhirîn Hanefî fakihleri içinde seçkin bir konuma sahip olan Şürünbülâlî Rahimehüllâh, gayet düzgün konuşan, güzel ahlâklı, mütevazi, sûfî meşrepli, mezhep taassubundan uzak ve diğer mezheplerin görüşlerine son derece saygılı rabbanî bir âlimdi.

Gerektiğinde Hanefî mezhebine ait görüşleri eleştirmiş, çelişkili veya yanlış nakillere dikkat çekmiş ve kendi indî görüşlerini ortaya koymuştur.

Çeşitli kütüphanelerde eserlerine ait kaleme alınan yazma nüshaların binleri bulması; aynı zamanda son dönem Hanefî ulemâsından İbn Âbidîn’in Reddü’l-Muhtâr’ın da ve Ali Haydar Efendi’nin de Dürerü’l-Hükkâm’ın da ondan çokça nakilde bulunması, onun ve eserlerinin ne kadar itibarlı olduğunu yansıtmıştır.

Şürünbülâlî Rahimehüllâh, 21 Ramazan 1069 (12 Haziran 1659) tarihinde Kahire’de vefat etmiştir. Kabri Karâfetülkübrâ’da Türbetü’l-Mücâvirîn’dedir.

“Allah Teâlâ Rahmet Eylesin, Fukaha ile Birlikte Haşreylesin” Âmin.

GÜZİDE ESERLERİ

Başta fıkıh ve usûl-i fıkıh olmak üzere hadis, tefsir, kelâm, akaid, tasavvuf, Arap dili ve edebiyatı gibi birçok alanda yetkin bir şahsiyet olan allâme Şürünbülâlî Rahimehüllâh, dilinin sadeliği, verdiği bilgilerin güvenilirliği ve mantıkî örgüsünün sağlamlığından ötürü; dikkat çekici çok sayıda kitap ve risâle kaleme almıştır.

Eserlerinden bazıları şunlardır:

1. Nûru’l-Îzâh ve Necâtü’l-Ervâh
2. İmdâdü’l-Fettâh Şerhu Nûri’l-îzâh
3. Merâkı’l-Felâh bi-İmdâdi’l-Fettâh
4. İs‘âdü Âli ‘Osmâni’l-Mükerrem bi-Binâ’i Beytillâhi’l-Muharrem
5. İkrâmü Uli’l-Elbâb bi-Şerîfi’l-Hitâb
6. Ez-Zehrü’l-Nezîr ‘ale’l-Havzi’l-Müstedîr
7. İthâfü’l-Erîb bi-Cevâzi İstinâbeti’l-Hatîb
8. Tühfetü A‘yâni’l-Gınâ bi-Suhbeti’l-Cüm‘ati ve’l-‘Îdeyni fi’l-Fenâ
9. Minnetü’l-Celîl bi-Kabûli Kavli’l-Vekîl
10. Hâşiyetü’l-Dürer ve’l-Gurer li-Mollâ Hüsrev
11. ed-Dureru’l-Yetîme fi’l-Ganîme
12. İnfâzü’l-Evâmiri’l-İlâhiyye bi-Nusreti’l-‘Asâkiri’l-‘Osmâniyye
13. Sa‘âdetü’l-Mâcid bi-‘İmâreti’l-Mesâcid
14. Teysîrü’l-Mekâsıd fî ‘Akdi’l-Ferâ’id fî Şerhi Manzûmeti ibn Vehbân
15. Cevâb fî-men Nâkaza fî Nevâkızü’l-Vuzû
16. Gunyetü Zevi’l-Ahkâm fî Bugyeti Dureri’l-Hükkâm
17. Kahru’l-Milleti’l-Küfriyye bi’l-Edilleti’l-Muhammediyye
18. Sa‘âdetü Ehli’l-İslâm bi’l-Müsâfahâti ‘Akıbe’s-Salâti ve’s-Selâm
19. Gâyetü’l-Matleb fi’r-Rehni izâ Veheb
20. Tahkîku’l-A‘lâmi’l-Vâfikîn ‘alâ Mefâdi İbârâti’l-Vâkıfîn
21. Müfîdetü’l-Hüsnâ li-Def‘i Zanni’l-Huluvvi bi’s-Süknâ
22. Ehâdîsü Erba‘în
23. Merâkı’s-Sa‘âdât fî ‘İlmeyi’t-Tevhîd ve’l-‘İbâdât
24. el-İstifâde min Ahkâmi’ş-Şehâde
25. el-‘İkdü’l-Ferîd li-Beyâni’r-Râcih min Cevâzi’t-Taklîd
26. Mecmû‘atü’r-Resâ’il (Resâ’ilü’ş-Şürünbülâlî)

MERÂKI’L-FELÂH ESERİNİN HAZIRLANIŞ ŞEKLİ

• Kıymetli iki yazma nüshaya mukabele edilerek hazırlandı.
• Mukaddimede müellifin hayatıyla ilgili malumat verildi.
• Üstte bulunan Nûru’l-Îzâh metni tam bir şekilde harekelendi.
• Âyet-i kerîmelerin, hadîs-i şerîflerin ve istişhad edilen şiirlerin tahric ve referansları yapıldı.
• Manası kapalı kelimeler ve bazı ıstılahlar açıklandı.