Nûrü’l-Îzâh ve Necâtü’l-Ervâh, Hanefî fakihi Şürünbülâlî’nin tahâretle namaz ve oruç gibi temel ibadetleri konu edinen muhtasar eseridir. Müellifin önsözde kaydettiği üzere eserde mezhepte tercih ehli olan âlimlerin doğruluğunu kesin bir şekilde belirttiği görüşler esas alınmıştır. Fıkha yeni başlayanların kolayca anlayabilecekleri bir üslûpla kaleme alınan bu özlü eser Nûrü’l-Îzâh, yazıldığı günden günümüze değin çok rağbet görmüştür.
NÛRÜ’L-ÎZÂH VE NECÂTÜ’L-ERVÂH
Hanefî fakihi Şürünbülâlî’nin (ö. 1069/1659) temel ibadetleri konu edinen muhtasar eseridir. Eserde zekât ve hac yer almadığından Şürünbülâlî bu konulara dair muhtasar bilgileri diğer bir eseri olan Merâkı’l-Felâh’ın sonuna eklemiştir. Müellif Rahimehüllâh, Nûrü’l-Îzâh eserini 14 Cemâziyelevvel 1032 (16 Mart 1623) tarihinde tamamlamıştır. Eserde mezhepte ehl-i tercih sayılan âlimlerin doğruluğunu kesin bir şekilde belirttiği görüşler esas alınmıştır. Fıkha yeni başlayanların kolayca anlayabilecekleri bir üslûpla kaleme alınan bu özlü eserde hükümlerin dayandığı delillere ve diğer mezheplerin görüşlerine yer verilmemiştir.
Şürünbülâlî’nin Üç Güzide Eseri
- Nûrü’l-Îzâh: Şürünbülâlî’nin temel ibadetlerle alakalı kaleme aldığı eseridir.
- İmdâdü’l-Fettâh: Şürünbülâlî’nin Nûrü’l-Îzâh’taki kapalı ifadeleri açıklamak, görüşlerin delillerini ve hükümlerin illetlerini beyan etmek gayesiyle kaleme aldığı (şerh) eseridir.
- Merâkı’l-Felâh: Şürünbülâlî’nin şerh sadedinde kaleme aldığı İmdâdü’l-Fettâh’ı muhtasar ederek hazırladığı eseridir.
MÜELLİF ŞÜRÜNBÜLÂLÎ (ö. 1069/1659) RAHİMEHÜLLÂH
Hanefî fakihi Şürünbülâlî, 994 (1586) yılında Mısır’ın Menûfiye bölgesinde bulunan Şübrâbilûle beldesinde doğmuştur. Bu belde halk arasında Şürünbilâle-Şürünbülâle şeklinde telaffuz edildiği için nisbesi böyle anılmıştır. Künyesi ile birlikte tam olarak ismi, Ebü’l-İhlâs Hasen b. Ammâr b. Alî eş-Şürünbülâlî el-Vefâî el-Mısrî’dir.
İlmi Kişiliği
Şürünbülâlî Rahimehüllâh, altı yaşındayken babası tarafından Kahire’ye götürülmüş ilk eğitimini orada almıştır. Kahire’de Nûreddin İbn Gânim el-Makdisî, Muhammed b. Hüseyin el-Hamevî, Abdullah en-Nahrîrî, Muhammed b. Mansûr el-Muhibbî, Ahmed b. Muhammed b. Ahmed eş-Şelebî ve Abdurrahman el-Mesîrî gibi meşhur hocalardan ders almıştır. Ayrıca Şâzeliyye tarikatının Vefâiyye kolunun şeyhi Ebü’l-İs‘âd Yûsuf b. Ebü’l-Atâ b. Vefâ’ya da intisap etmiştir. İlim tahsil hayatından sonra Ezher’e müderris olarak tayin edilmiş gerek verdiği dersler ve eserleriyle gerekse örnek şahsiyetiyle devrinin en gözde âlimlerinden biri olmuştur. Yanı sıra devlet adamları ve halk nezdinde büyük itibar kazanmıştır.
Allâme Şürünbülâlî Rahimehüllâh, ilmi tahsilinden sonra birçok değerli talebe yetiştirmiştir. Elinde yetişen öğrencilerden bazıları şunlardır: (Oğlu) Hasan eş-Şürünbülâlî, Ahmed b. Muhammed el-Acemî, Ahmed b. Muhammed el-Hamevî, İsmâil b. Abdülganî en-Nablusî, Şâhîn b. Mansûr el-Ermenâvî, Muhammed b. Sâlih et-Timurtâşî, Hasan b. Ali el-Cebertî, Abdülhay b. Abdülhak eş-Şürünbülâlî, Sâlih b. Ali es-Safedî, Ali b. Ali es-Sivâsî ed-Darîr ve Abdürrahîm b. Ebü’l-Lutf el-Hüseynî el-Makdisî gibi âlimlerdir.
Vefatı
Müteahhirîn Hanefî fakihleri içinde seçkin bir konuma sahip olan Şürünbülâlî Rahimehüllâh, gayet düzgün konuşan, güzel ahlâklı, mütevazi, sûfî meşrepli, mezhep taassubundan uzak ve diğer mezheplerin görüşlerine son derece saygılı rabbanî âlim bir kimseydi. Gerektiğinde Hanefî mezhebine ait görüşleri eleştirmiş, çelişkili veya yanlış nakillere dikkat çekmiş ve kendi indî görüşlerini ortaya koymuştur. Çeşitli kütüphanelerde eserlerine ait kaleme alınan yazma nüshaların binleri bulması; ayrıca son dönem Hanefî ulemâsından İbn Âbidîn’in Reddü’l-Muhtâr’ın da ve Ali Haydar Efendi’nin de Dürerü’l-Hükkâm’ın da ondan çokça nakilde bulunmaları kendisinin ve eserlerinin ne kadar itibarlı olduğunu yansıtmıştır.
Şürünbülâlî Rahimehüllâh, 21 Ramazan 1069 (12 Haziran 1659) tarihinde Kahire’de vefat etmiştir. Kabri Karâfetülkübrâ’da Türbetü’l-Mücâvirîn’de dir.
Allah Celle Celâlühû Rahmet Eylesin, Fukaha ile Birlikte Haşreylesin. Âmin.
GÜZİDE ESERLERİ
Allâme Şürünbülâlî Rahimehüllâh, fıkıh, usûl-i fıkıh, hadis, tefsir, kelâm, akaid, tasavvuf, Arap dili ve edebiyatı gibi birçok alanda yetkin bir şahsiyet olduğundan, ayrıca dilinin sadeliği, verdiği bilgilerin güvenilirliği ve mantıkî örgüsünün sağlamlığından; dikkat çeken çok sayıda kitap ve risâle kaleme almıştır. Eserlerinden bazıları şunlardır:
- Nûrü’l-Îzâh ve Necâtü’l-Ervâh.
- İmdâdü’l-Fettâh Şerhu Nûri’l-îzâh.
- Merâkı’l-Felâh bi-İmdâdi’l-Fettâh.
- İs‘âdü Âli ‘Osmâni’l-Mükerrem bi-Binâ’i Beytillâhi’l-Muharrem.
- İkrâmü Uli’l-Elbâb bi-Şerîfi’l-Hitâb.
- Ez-Zehrü’l-Nezîr ‘ale’l-Havzi’l-Müstedîr.
- İthâfü’l-Erîb bi-Cevâzi İstinâbeti’l-Hatîb.
- Tühfetü A‘yâni’l-Gınâ bi-Suhbeti’l-Cüm‘ati ve’l-‘Îdeyni fi’l-Fenâ.
- Minnetü’l-Celîl bi-Kabûli Kavli’l-Vekîl.
- Hâşiyetü’l-Dürer ve’l-Gurer li-Mollâ Hüsrev.
- ed-Dureru’l-Yetîme fi’l-Ganîme.
- İnfâzü’l-Evâmiri’l-İlâhiyye bi-Nusreti’l-‘Asâkiri’l-‘Osmâniyye.
- Sa‘âdetü’l-Mâcid bi-‘İmâreti’l-Mesâcid.
- Teysîrü’l-Mekâsıd fî ‘Akdi’l-Ferâ’id fî Şerhi Manzûmeti ibn Vehbân.
- Cevâb fî-men Nâkaza fî Nevâkızü’l-Vuzû.
- Gunyetü Zevi’l-Ahkâm fî Bugyeti Dureri’l-Hükkâm.
- Kahru’l-Milleti’l-Küfriyye bi’l-Edilleti’l-Muhammediyye.
- Sa‘âdetü Ehli’l-İslâm bi’l-Müsâfahâti ‘Akıbe’s-Salâti ve’s-Selâm.
- Gâyetü’l-Matleb fi’r-Rehni izâ Veheb.
- Tahkîku’l-A‘lâmi’l-Vâfikîn ‘alâ Mefâdi İbârâti’l-Vâkıfîn.
- Müfîdetü’l-Hüsnâ li-Def‘i Zanni’l-Huluvvi bi’s-Süknâ.
- Ehâdîsü Erba‘în.
- Merâkı’s-Sa‘âdât fî ‘İlmeyi’t-Tevhîd ve’l-‘İbâdât.
- el-İstifâde min Ahkâmi’ş-Şehâde.
- el-‘İkdü’l-Ferîd li-Beyâni’r-Râcih min Cevâzi’t-Taklîd.
- Mecmû‘atü’r-Resâ’il (Resâ’ilü’ş-Şürünbülâlî).
NÛRU’L-ÎZÂH ESERİNİN HAZIRLANIŞ ŞEKLİ
- Şürünbülâlî’nin diğer eserlerinden alınan zekât ve hac bahisleri Şelebî’nin zekât ve hac bölümünden öncesine alınarak hazırlanmıştır.
- Metin tamamıyla harekelendirilmiştir.
- Yeni dizgi yapılarak hazırlanılmıştır.
